Afgelopen week sprak het kabinet met de Tweede Kamer over het voedselbeleid, of beter gezegd: het ontbreken van gezond voedselbeleid. Meerdere politieke partijen haalden onze actieoproep aan om groente en fruit btw-vrij te maken. Het kabinet maakte zich ervan af met halve waarheden en hele leugens. Daarmee schoffeert ze de grote groep mensen die massaal hun zorgen hebben geuit over de aankomende verhoging van de btw op groente en fruit.
Wat eraan voorafging: vorig jaar maakte het kabinet haar plannen bekend in het regeerakkoord. Eén van de meest geruchtmakende plannen was de aankondiging van een verhoging van de btw op voedsel, onder andere op groente en fruit. De btw dreigt begin 2019 te worden verhoogd van 6% naar 9%. Achter de maatregel zit weinig visie: het is puur bedoeld om de gaten in de staatskas te dichten, geeft het kabinet toe. Het plan leidt al vanaf het begin tot veel protest.
Dan al beginnen de coalitiepartijen met flauwe smoesjes. Zo zei Pechtold (D66) destijds “Hoe moet je dan omgaan met de groente op bijvoorbeeld een pizza quattro stagioni?” Hij vergeet voor het gemak dat in veel andere landen al verschillende btw-tarieven gelden voor voedsel en het daar prima werkt.
En ook afgelopen week was het weer raak. Verschillende politieke partijen vroegen minister Schouten en staatssecretaris Blokhuis (beiden ChristenUnie) om een reactie op het voorstel om groente en fruit btw-vrij te maken. Minister Schouten verklaarde kortweg dat het btw-vrij maken van groente en fruit niet mogelijk is vanwege Europese regels. Daarnaast zei ze dat het “niet heel effectief” is om de btw te verlagen als je de consumptie wilt stimuleren.
Beide kloppen niet. Bij beide antwoorden laat het kabinet zien dat ze de zorgen van veel consumenten en deskundigen niet serieus neemt. Verschil van mening mag en zullen we houden maar neem minstens deze massale zorgen serieus! Doe je dat niet dan maak je mensen boos, terecht boos.
Het kan wel
Allereerst zijn er wel degelijk mogelijkheden binnen de Europese wetgeving. Elk land mag drie btw-tarieven hanteren van minstens 5%. Nederland heeft twee tarieven: 6% en 21%. Die 6% wil Nederland verhogen naar 9%.
Uiteraard kan Nederland ervoor kiezen drie tarieven te gaan hanteren: 5% voor groente en fruit, 9% en 21%. Maar Nederland kan ook ‘derogatie’ (een afwijkende norm) aanvragen binnen Europa om groente en fruit vrij te maken van btw. Veel landen hebben al toestemming van Europa om voor bepaalde producten en voeding lagere btw-tarieven te hanteren. Zij laten zien dat het wel kan.
WGO
Zowel de Wereldgezondheidsorganisatie als de Europese Commissie staan positief tegenover een actief voedselbeleid met belastingmaatregelen. Waarom het kabinet dan de mogelijkheid voor het aanvragen van derogatie niet eens benoemt, is een raadsel. Tenslotte gaat de belastingwetgeving in Europa op de schop. Doelstelling is juist om landen meer vrijheid te geven om zelf de tarieven te bepalen. Ook dat biedt mogelijkheden om groente en fruit btw-vrij te maken. Door simpelweg het voorstel af te doen met de mededeling “het is niet mogelijk vanwege Europese regels”, schoffeer je iedereen die zich hierover zorgen maakt.
Daarnaast blunderde het kabinet door btw-vrije groente en fruit ‘niet heel effectief’ te noemen met verwijzing naar een onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving. Die reageerde echter verbaasd: zij hadden helemaal geen onderzoek gedaan naar de effectiviteit van btw-vrije groente en fruit. Wel deden zij onderzoek naar een btw-taks op vlees maar dat is echt appels met peren vergelijken, aldus het Planbureau in het Algemeen Dagblad.
Ook hoogleraar Jaap Seidell laat weinig heel van het kabinetsstandpunt in dezelfde krant: ,,Uit talloze onderzoeken blijkt dat vooral bij de grote groep mensen met een lager inkomen de hoge prijs van groente en fruit een belemmering vormt om het te kopen.
In eigen onderzoek hebben we de prijs van groente en fruit verlaagd, juist in supermarkten waar veel mensen met een laag inkomen komen. Daar zag je dat mensen per gezin tot wel een kilo meer groenten mee naar huis namen.” Hij heeft dit ook eerder met het kabinet besproken maar die verdraait schaamteloos het onderzoek van het Planbureau om haar gelijk te suggereren.
Eerder gaf ook de Wereldgezondheidsorganisatie al aan positief te staan tegenover prijsmaatregelen voor gezonder voedsel, zoals significante verlaging van de btw op groente en fruit: ze kunnen echt leiden tot een gezonder eetpatroon.
Kennelijk houdt het kabinet stevig de vingers in de oren bij dit voor haar onwelgevallig nieuws. Ze willen gewoon een begrotingsgat dichten en dan is elke kritiek op de btw-verhoging iets dat ze liever niet horen.
Ondertussen stuurde ze vorige week twee brieven naar de kamer waarin het kabinet zichzelf trots op de borst sloeg over allerlei samenwerkingsverbanden met vrijblijvende toezeggingen van voedingsfabrikanten om gezonde maatregelen te nemen op scholen, in ziekenhuizen en supermarkten.
Daarmee lijken we weer terug bij af want zelfs de liberale minister Schippers (VVD) was aan het einde van haar ministerschap sceptisch geworden over deze zelfregulering. Ze gaf na jaren ineffectief beleid toe dat zelfregulering niet had geleid tot het gehoopte resultaat. De fabrikanten hebben zelfs nog niks waargemaakt van een anderhalf jaar geleden beloofde maatregel om kinderidolen van junkfood te halen. Het kabinet staat erbij en kijkt ernaar. Daarmee beloont ze het breken van beloften door de industrie.
Het is weer eens bevestigd:
De voedingsindustrie waakt niet over de volksgezondheid, dat hoort de overheid te doen. Maar die blijft slechts hoopvol staren naar de voedingsindustrie, die achter de schermen vast in haar vuistje lacht.
Zo dreigen er met met dit kabinet weer 4 jaar verloren te gaan voor iedereen die gezond voedsel een warm hart toedraagt. Ondertussen blijven de prijzen van groente en fruit stijgen en van suiker dalen en komen er wekelijks 1.200 patiënten met de voeding gerelateerde diabetes type 2 bij in Nederland.
De halve waarheid en hele leugens die ze vooralsnog in stelling brengt om haar extra heffing op groente en fruit te verdedigen, maakt ons bij foodwatch boos. En die boosheid geeft ons nog meer energie om door te gaan met onze campagne. Ze zijn nog niet van ons af, daar kun je op rekenen!
Sjoerd van de Wouw
Campaigner/Foodwatch
