In de uitzending van Vroege Vogels op 22 december 2019 kwam milieuactivist Johan Vollenbroek van Mobilisation for the Environment aan het woord. Het ging onder andere over het PAS. Dit is het programma aanpak stikstof dat in 2015 door de Rijksoverheid werd geïntroduceerd.
De bedoeling van het PAS was om de hoeveelheid stikstof in de natuur (stikstofdepositie) terug te dringen. Vollenbroek heeft vanaf de start kritiek gehad op het PAS. Het was in zijn ogen niets meer dan een vergunningenmachine, waardoor de stikstofdispositie in de natuur ongeremd is doorgegaan tussen 2015 en 2019. Hij zegt ook dat er gekozen is voor economie boven aarde en natuur.
Wat mij betreft is ‘economie’ in dit verband te vaag. Waarom wordt niet gewoon gezegd dat alles om geld draait? Auteur Geert Mak heeft in een interview gezegd dat als de boeren ergens naar binnen zouden moeten rijden met hun trekkers dat dit bij de Rabo Bank was. Ik ben niet tegen banken en evenmin tegen de mensen die hun inkomen bij een bank verdienen. Het gaat mij om het instituut bank dat exemplarisch is voor geld met geld verdienen. In mijn opinie is dat de grootste vijand van mens, aarde en natuur. Niet voor niets koos ik voor mijn meest recente boek de titel ‘Geld in de Bijrol’ en als subtitel ‘Op weg naar een menswaardige samenleving’.
Zolang wij geld in de hoofdrol laten figureren dan worden alle pogingen om een menswaardiger samenleving te komen gefrustreerd. Het Project Aanpak Stikstof is hiervan een treffend voorbeeld. De ogen zijn nu gericht op de boeren, die zich manifesteren met hun door de Rabobank gefinancierde trekkers. De positie van veel boeren is ook verre van benijdenswaardig. Vooral jonge boeren hebben het lastig. Ze moeten zich diep in de schulden steken om hun bedrijf te kunnen opstarten. De grond is duur, de bedrijfsmiddelen zijn duur en de prijzen staan onder druk. Om die schulden te kunnen afbetalen en aan de lasten van de leningen te kunnen voldoen, moeten boeren heel veel leveren. Bovendien moeten ze omvangrijke investeringen doen om aan alle regels die worden gesteld te kunnen voldoen.
Hun woede dat ze eerst vergunningen hebben gekregen en dat deze nu dreigen te worden teruggedraaid is begrijpelijk. De overheid heeft een grote verantwoordelijkheid voor het ontsporen van dit beleid. Bovendien zijn er sectoren die worden ontzien terwijl ze ook stevig bijdragen aan de problematiek. Zowel de prijzen die boeren voor hun producten krijgen als de (te) grote schaal waarop veel boeren werken, wordt echter zoals gezegd bepaald door geld. In de keten van producent naar consument zitten machtige partijen, die een groot deel van de taart voor zichzelf opeisen. Bovendien willen ze uit concurrentieoverwegingen de prijzen laag houden. Het gevolg hiervan is dat boeren voortdurend onder druk staan om grote volumes tegen relatief lage prijzen te leveren.
Geld zorgt er ook voor dat de bank de boeren aanspoort om hun bedrijf te voeren op basis van een schaalgrootte die dwingt tot een agro-industriële aanpak. De natuur is hiervan het kind van de rekening en de mens eveneens, want wij krijgen agrarische producten voorgeschoteld die wel qua vorm en kleur er aantrekkelijk uitzien, maar die niet de voedingskwaliteiten hebben, die de mens nodig heeft om de gezondheid werkelijk te kunnen ondersteunen. Ook in andere sectoren worden keuzes gemaakt die vooral gericht zijn op geld verdienen en niet op het welzijn van mens, aarde en natuur. Vliegen, transport en auto’s zijn hiervan belangrijke voorbeelden.
Terwijl er al lang goede alternatieven zijn, zoals mensen die zich daarin hebben verdiept weten. Tesla werd bijvoorbeeld het werken onmogelijk gemaakt door bankier J.P. Morgan nadat hij zijn plan voor vrije energie aan hem voorlegde. Energie en geld zijn synoniem. De rijksten ter wereld hebben hun geld en hun macht vooral te danken aan (schaarse) energie. Bovendien zou vrije energie de mens onafhankelijk maken van de geld en machtsbezitters.
Er is mijns inziens één oplossing: Geld in de Bijrol. Afschaffen van geld met geld verdienen. Niet een beetje, maar helemaal. Dan normaliseren zich de verhoudingen in de wereld heel snel en komt er meer positieve aandacht voor samenleven, de natuur en de aarde. Als geld met geld verdienen wordt afgeschaft, dan verdwijnen ook die absurde verschillen in bezit, zoals dat 10 procent van de Nederlanders meer dan 75 procent in bezit heeft van wat er te bezitten valt. Daarmee verdwijnt ook de macht op basis van het bezit van geld. Ik beweer niet dat we er dan zijn, zoals ik ook in ‘Eilandeconomie’ laat zien. Het is in elk geval wel de eerste en belangrijke stap om uit de impasse te komen waarin de samenleving nu verkeert. Als je meer over mijn visie hierop wil weten, lees dan Geld in de Bijrol.
© Ad Broere, auteur en econoom
