Financieel geograaf Ewald Engelen sprak in het radioprogramma ‘Nooit meer slapen’ over de financialisering van de natuur. Alles in Nederland is gericht op geld verdienen, de aarde planten, bomen, dieren en ook de mens worden hieraan ondergeschikt gemaakt. Jort kelder spreekt over de B.V. Nederland.
Jaap Jongbloed heeft het voor ‘Eenvandaag’ met Martin Visser (Telegraaf) over de spanning op de arbeidsmarkt. Er komen ondernemers aan het woord die hun zorgen uitspreken over de moeite die ze moeten doen om geschikt personeel te werven. Tegelijkertijd zijn er zo’n 700.000 mensen zonder werk. De economische groei zou nog hoger kunnen zijn als bedrijven hun vacatures zouden kunnen invullen.
De B.V. Nederland floreert, zegt men. Is dat waar? Het Bruto Binnenlands Product (BBP) geeft de geldwaarde weer van alles wat er in een jaar in Nederland wordt geproduceerd aan goederen en diensten. Alles, dus ook de wapenindustrie, de ambulance die verkeersslachtoffers van de snelweg haalt, de beveiligers bij sport en andere evenementen et cetera.
Het BBP is tussen 2008 (vlak voor de vorige crisis) en 2018 gegroeid van € 647 miljard in 2008 naar € 774 miljard in 2018. Dat is een groei van € 127 miljard. Deze groei is echter voor € 100 miljard het gevolg van inflatie. Er blijft dus € 27 miljard echte of reële groei over, als je de inflatie erop in mindering brengt. Het gaat heel goed met de economie is dus nogal overdreven.
Hoe zit het met de werkgelegenheid? In 2018 waren er 9,3 miljoen werkenden. Werk is een nogal rekbaar begrip, want volgens de internationale definitie, die aansluit bij de richtlijnen van de International Labour Organization (ILO), wordt iedereen geteld die werkt of wil werken, ook scholieren met kleine bijbaantjes. Dat betekent dat de grens op 1 uur per week ligt. Tot de werkenden worden ook 1,2 miljoen ZZP’ers (zelfstandigen zonder personeel), werkenden met tijdelijke contracten en deeltijdbanen gerekend. In 2008 werd er door alle werknemers 10,3 miljard uur gewerkt en in 2018 10,6 miljard uur. Een stijging in 10 jaar van 0,3 miljard gewerkte uren.
In ‘Eenvandaag’ werd het Waddeneiland Texel als voorbeeld genoemd van waar de werkgelegenheid voor het oprapen ligt. Er is bijvoorbeeld een schreeuwende behoefte aan koks. Texel is een goed voorbeeld van wat Ewald Engelen bedoelde in ‘Nooit meer slapen’. Geld verdienen aan het toerisme staat daar centraal. De beschikbare accommodatie wordt zo enigszins mogelijk ingezet voor het toerisme. In die mate dat als iemand op Texel zou willen werken er geen behoorlijke en betaalbare huisvesting te vinden is.
De belasting van de natuur op het eiland is groot door de enorme aantallen toeristen die jaarrond op het eiland verblijven. Het gaat dus niet om het scheppen van goede werkgelegenheid. Het gaat om geld verdienen en daarvoor is personeel nodig. Personeel, dat zo weinig mogelijk wordt betaald om de ondernemerswinst zo hoog mogelijk te maken.
Texel is vanzelfsprekend niet het enige voorbeeld van waar mens en natuur ondergeschikt worden gemaakt aan het geld. Er zijn gelukkig ook ondernemers die een andere opvatting hebben, zoals de Twentse ondernemer die de werknemer in alle opzichten goed behandelt. De grote stroom is die van veel geld verdienen en zo snel mogelijk, zoals een makelaar tegen mij heeft gezegd dat de collega’s vonden dat ‘er gecasht moest worden in deze markt’.
Als je kijkt naar hoeveel van het eerdergenoemde BBP wordt betaald aan lonen (van hoog tot laag), dan is dat zo’n 47 procent. Minder dan de helft, dus. Dit percentage is niet toegenomen tussen 2008 en 2018. Van de resterende 53 procent gaat het grootste deel naar een kleine groep Nederlanders. Daardoor is het vermogen van de 10 procent van de Nederlandse huishoudens die geld voor zich laten werken zo toegenomen, dat deze groep 75 procent bezit van alles wat er te bezitten valt.
Van de uitbetaalde lonen gaat bovendien een onevenredig groot deel naar de meest verdienende werknemers. Dit is de reden waarom een groot deel van de Nederlanders weinig merkt van de economische groei. Integendeel ze merken dat ze minder met de euro’s kunnen doen die ze overhouden nadat de vaste lasten zijn betaald.
Zonder overdrijving kan worden geconstateerd dat mens en natuur de dupe zijn van de B.V. Nederland, van de praktijk van alles om te zetten in geld. De minderheid die de meerderheid en de natuur inzet om -veel- te verdienen. In ‘Geld in de bijrol, op weg naar een menswaardige samenleving’ heb ik het resultaat van mijn onderzoek naar hoe het anders kan weergegeven. Want dat het anders kan en anders moet, is wel duidelijk.
© Ad Broere, auteur en econoom
