De acht rijksten ter wereld bezitten evenveel als de armste helft van de mensheid (3,6 miljard mensen). Oxfam publiceerde onlangs een nieuw rapport ter gelegenheid van het jaarlijkse congres van politieke leiders en topondernemers in Davos.
Het Oxfam rapport ‘An economy for the 99 percent’ toont aan dat de kloof tussen rijk en arm veel dieper is dan werd gevreesd. De multinationale ondernemingen en de superrijken voeden de ongelijkheid door belasting te ontwijken, lonen te verlagen en door hun macht te gebruiken om de politiek te beïnvloeden.
Volgens Oxfam is er een fundamentele verandering nodig in de manier waarop wij onze economie regelen, om alle mensen te laten delen in de opbrengsten en niet slechts enkele bevoorrechte mensen.
Nieuwe en betere data over de vermogensverdeling geven aan dat de armste helft van de mensheid nog minder bezit dan werd verondersteld. Als deze informatie vorig jaar beschikbaar zou zijn geweest dan zou zijn aangetoond dat de negen rijkste miljardairs samen evenveel bezitten als de armste helft van de wereld en niet de 62 rijkste zoals Oxfam vorig jaar publiceerde.
Byanyima, directeur van Oxfam heeft gezegd: “De miljoenen mensen die getroffen zijn door deze failliete economie hebben behoefte aan oplossingen en niet aan zondebokken. Daarom ontwikkelt Oxfam een nieuwe strategie, gebaseerd op gezond verstand. Overheden zijn volgens ons in staat om veel beter om te gaan dan ze tot dusver hebben gedaan met de uitdaging van technologische verandering en de krachten die de markt beheersen. Politici kunnen stoppen met hun geobsedeerdheid op het Bruto Binnenlands Product en zich richten op een betere welvaartverdeling voor iedereen en niet voor slechts enkele rijken. Dan is er een betere toekomst haalbaar voor allen.”
Oxfam’s blauwdruk voor een menswaardiger economie zet overheden van alle landen aan het werk:
- Ze roepen een halt toe aan de extreme concentratie van rijkdom bij enkelen. De belasting op vermogen en op hoge inkomens zou flink moeten stijgen om gelijkere kansen voor iedereen te creëren en om geld beschikbaar te hebben voor de gezondheidszorg, educatie en het scheppen van werkgelegenheid.
- Ze gaan samenwerken in plaats van concurreren. Ze zouden samen moeten werken om een behoorlijke beloning voor werknemers te kunnen garanderen en om een eind te maken aan belastingontwijking en het omlaagdrukken van de vennootschapsbelasting.
- Ze moeten ondernemingen actief ondersteunen die hun werknemers meer laten delen dan hun aandeelhouders. De multi-miljarden onderneming Mondragon in Spanje is eigendom van haar 74.000 werknemers. Alle werknemers ontvangen een behoorlijk loon omdat het verschil tussen de meest en de minst verdienende werknemer niet meer is dan 9 staat tot 1 (en niet 90 staat tot 1 zoals bij veel multinationals en grootbanken).
- Ze moeten zich actief inzetten voor meer werk voor vrouwen. Ze moeten de belemmeringen wegnemen voor economische vooruitgang door een betere toegang tot scholing en het wegnemen van onbetaald vrijwilligerswerk.
Oxfam doet ook een beroep op de topondernemers om hun deel bij te dragen aan een menselijke economie (…)
Ik deed al in 2009 in het boek ‘Een menselijke economie’ een oproep om niet het geld maar de mens centraal te plaatsen in de economie. Een thema, dat ik verder heb uitgewerkt in ‘Geld in de Bijrol’ (2018). Het mag daarom duidelijk zijn dat ik blij ben met deze erkenning. Oxfam gebruikt, evenals ik dat al jaren doe, de woorden ‘menswaardig’ en ‘menselijk’ en dat is waar het volgens mij om gaat. We moeten af van de overheersing van geld. We moeten een eind maken aan systemen, die erop zijn ingericht om enkelen onevenredig te laten profiteren van de opbrengsten en de rest van de mensheid grotendeels in steeds diepere armoede laat vervallen.
Oxfam doet een beroep op overheden en op de leiders van grote ondernemingen en banken. Daarin zit volgens mij een probleem, want de politiek is gevangen in de macht van die grote ondernemingen en – banken. De gedachte dat door de multinationale ondernemingen en – banken hoger te belasten, evenals de superrijken, er meer gelijke kansen zouden komen voor allen, is nobel maar bezijden de realiteit. Bovendien wordt het paard achter de wagen gespannen, want de werkelijke oorzaak van de groeiende ongelijkheid zit vooral in onze huidige perceptie van geld en waarde. Geld met geld verdienen door rente te ontvangen en ook -vooral- door ermee te speculeren trekt de verhoudingen scheef.
Mensen die al veel geld hebben, kunnen hun bezit gemakkelijker vergroten dan mensen met wat spaargeld op de bank. Ten eerste levert dat geld niets meer op en ten tweede sparen mensen meestal met een doel. Als je meer dan een miljoen euro vrij te beleggen hebt, dus niet nodig hebt voor een bepaald doel, dan kun je dat geld zo investeren dat de kans op vermeerdering veel groter is.
Het Nederlandse beleggingsconsortium Robeco heeft bijvoorbeeld vanaf zijn oprichting in 1933 jaarlijks gemiddeld 8,33 procent winst gemaakt op de beleggingen. Beleggingen zijn lucratief, mits je voldoende kunt inzetten en mits je het advies van de beste beleggingsspecialisten kunt betalen. De gedachte dat het geld, dat de rijken vooral met hun beleggingen verdienen, ‘naar beneden zou druppelen’ is een illusie. Het geld blijft grotendeels ‘hangen’ in fondsen, stichtingen et cetera en wordt niet of nauwelijks belast.
Vanzelfsprekend zijn de extreme inkomensverschillen binnen multinationale ondernemingen en – banken ook zorgelijk en zou het goed zijn als deze door internationale samenwerking tussen landen worden aangepakt. De impact ervan op de vermogensverdeling is echter niet zo groot als dat van geld met geld verdienen. En wie zou dat moeten doen?
Veel hooggeplaatste en invloedrijke politici zitten in de wachtrij voor een lucratieve baan bij bank of bedrijfsleven na hun politieke carrière. De lobby van de multinationals in de politiek -vooral de EU- is sterk. Zou je van de leiders van grote ondernemingen een mentaliteitsverandering kunnen verwachten? Ik denk dat dit niet gebeurt, tenzij de bubbel waarin de meeste van hen leven zou knappen.
Is de strategie van Oxfam dan kansloos? Het helpt hoe dan ook mee aan de bewustwording. Als de verwachte crash komt, dan zou het kunnen dat ook de topverdieners en groot geld bezitters gaan ontdekken dat je geld, goud, bitcoins, platina, grond et cetera niet kunt eten, dat ze je geen gezondheid brengen, je niet kleden, je niet verzorgen als je dat zelf niet (meer) kunt en nog veel meer. Dan zouden er mensen op dat niveau kunnen gaan inzien dat wat zij doen op het menselijke vlak veel minder voorstelt dan bijvoorbeeld het werk van een verpleegkundige, een ouderenverzorger en een onderwijzer.
Ik hoor echter niet anders dan dat mensen die bezit hebben, dat willen veiligstellen. Ze willen ontsnappen aan de ellende die volgt op een wereldwijde financiële crash. Ze hopen met hun bezit in goud, grond, vastgoed, diamanten et cetera hun medemens ertoe te bewegen dat ze in de nasleep van de crash weer gaan leveren waaraan zij behoefte hebben.
Om dan weer in de volgende cyclus terecht te komen van winnaars en verliezers, van bezitters en niet bezitters, van macht en onmacht. Ik hoop zeer dat de mensheid de ogen wordt geopend en de kraaltjes en spiegeltjes van de conquistadores niet opnieuw worden geaccepteerd. Als was het slechts bij een voldoende grote groep, die vastbesloten is om het anders te doen.
© Ad Broere
