Liefdevol het land teruggeven aan waar het vandaan komt, en aan haar eigen plaats in het geheel, namelijk: aan zichzelf.
Vanaf het ontstaan van dit prachtige beeld tot nu is er een ontwikkeling in de samenleving gaande geweest om (vooral: nieuwe) boeren en landbouwers de mogelijkheid te geven zelf over land te beschikken. Zodat zij niet langer krom hoeven te lopen of hoeven te kruipen, maar gewoon hun eigen lichaamslengte met respect kunnen laten zien bij het bewerken van het land.
Dat heeft alles te maken met het geweld, dat van ons boeren gevraagd wordt. Van ons wordt vanuit heersende systemen verwacht dat wij telkens meer geld genereren. Als dit niet wordt opgebracht, wordt daar met geweld op gereageerd. Meer vragen dan met respect kan worden verkregen van iets of iemand, daar moet dwang bij komen en dwang is geweld.
Bij het prachtige plaatje “Edel land, onvervreemdbaar eigendom van de schepper”, een creatie van onze vriend Hans Jürgens Redczus, hoort het idee om grond via het kadaster terug te geven aan de schepper. Zo, dat het niet meer kan worden verkocht en er ook geen geld meer voor kan worden gevraagd. Het kan dan geweldloos in gebruik worden genomen door degenen die het met liefde en respect gezamenlijk willen bewerken.
Dit uitvoeren in onze met juridische regels opgetuigde wereld is geen sinecure. Het is daarom een begin, een symbolische eerste stap, om het beeld van deze boom van kennis van goed en kwaad vrucht te laten dragen op onze website. De termen “nobel” en “edel” behoren eigenlijk alleen toe aan de schepping zoals die aan ons gegeven wordt vanuit de natuur. De mens heeft daar het nakijken. Alleen vanuit werkelijke liefde met een grote L kunnen wij deze schenking recht doen: door te delen met elkaar. Een plek van vrede en vruchtbaarheid creëren.
Gjalt heeft in het verleden een stuk grond vrijgemaakt om er gewas op te verbouwen en er geen koeien op te laten lopen. Toen Rvo hem erover opbelde om te vragen wat het doel met dit perceel grond was, vroeg de welwillend luisterende medewerkster hem: “En hoe gaan we dit nu noemen?” Zijn antwoord was:
“De Tuin van Verbinding”.
Eigendom van land begrijpen, maakt het nodig terug te kijken op het verleden, waar vaak door gebruikers maar ook door juridisch eigenaren van grond (en gebouwen) aan wordt gerefereerd. Er wordt niet zo openlijk over de bron van dit eigendom gesproken. Onze verpachtende Stichting hecht aan het begrip historie, wanneer zij stelt: “Het is bij ons altijd gebruikelijk geweest dat een pachter op zijn 65e uit de boerderij vertrok”. Maar zij heeft weinig belangstelling voor het verleden, waarin deze boer al de vierde generatie pachters op rij is. Volgens de historicus die een boekje over Cornelia van Lynden schreef, gaat het hier echter niet om “adel en arbeider”, die hadden een goede band, schrijft hij. Het gaat hier om het neoliberalisme, en technocratie, dat vooral geïnteresseerd is in geld en een mooi plaatje.
Auke van der Woud schreef een boeiend boek over de inrichting van Nederland in de negentiende eeuw, “Het lege land“. Kort gezegd waren tot Willem I aantrad in 1839 de grenzen rondom het 38.000 kilometer grote Nederland niet stabiel en woonden er maar 2 miljoen mensen. “Het land was, naast alle andere verschillen met omstandigheden van tegenwoordig, bovenal leeg.” Bomen, stenen, walkanten, greppels, heggen of wegen golden als begrenzingen of indicatoren voor een perceel, kavel, regio of zelfs natie. Het beschrijven en opmeten van alles door het Kadaster in de negentiende eeuw voor het produceren van een gedetailleerde kaart opende de weg voor het toewijzen of zich toe-eigenen van de grond. Waardebepaling van de grond en alles wat zich daarop bevond werd vastgelegd. Wat, als nu de grond meer waard werd? De grondbezitters kregen daarop de geruststelling:
“Het oogmerk van het Gouvernement is, om, door middel van de bepaaldheid van de belasting, den landbouwer den vrees te benemen, dat hij, zijne landerijen verbeterende, ook de belasting zou zien vermeerderen. Het is van belang, dat de taxateurs de vrees der landbouwers te dien opzichte wegnemen.”
Maar wie waren die grondbezitters? Dat is een verhaal waar ik zelf nog niet het fijne van weet. De rijkste bewoners van het land, zoals edellieden, bezaten de meeste (of de mooiste/best gelegen?) grond. Zij konden uitmaken wie op welke plek woonde. Gemeenten hebben zich al heel vroeg in de tijd van het kadaster grond toegeëigend die eerst “van niemand” of eigenlijk “van de gemeenschap” was. Ik vond een paar artikelen hierover die wat verheldering geven. Dat bezit van grond en macht samenhangen, is een bekend gegeven. Ooit was de grond een openbaar gegeven, er waren ‘commons’, meentes, of almendes, waar boeren gebruik van mochten maken om vee op te weiden. Het zich toeëigenen van die grond door bijvoorbeeld de gemeente, bracht geld op omdat het vanaf toen gehuurd of gekocht moest worden voor bouw of landbouw. Misschien is er een lezer(es) die me daarover een interessant artikel kan laten zien.
Er zijn wel magazines zoals Boeren Business die over “de grootste landeigenaren ter wereld” etc. schrijven. Dat geeft te denken over de interesse: is het de lezer of de schrijver die geeft om groot en veel, óf er zijn weinig lezers op zoek naar meer diepgang? Hoe komt het dat de grond in Nederland zoveel moet kosten? En wanneer gaat dat veranderen? Er wordt flink gespeculeerd en geld “getrokken” uit grond en gebouwen. Dure grond maakt niet-grondbezitters die wel van die grond moeten leven of erop moeten wonen, kwetsbaar. Het maakt dat mensen vooral bezig zijn met “geld verdienen”, meer dan met “zorgen voor de grond”. Het vraagt flink wat moed, doorzettingsvermogen, vertrouwen en een creatieve pioniersgeest om een weg te openen zodat we daar vrijer mee om kunnen gaan.
Verwijzingen naar artikelen over grond, bezitters van grond en grondprijzen
Van wie is de grond in Nederland? – Volkskrant, 20-11-2020
De juridische en culturele betekenis van grond – Erwin Buitelaar, 2008
Het Friesch Grondbezit – belangenbehartiging particuliere grondeigenaren Friesland
Goede doelen bezitten veel grond in Nederland en verdienen daar miljoenen mee – Volkskrant
De Nieuwe Meente, een workshop: voedselproductie combineren met andere plattelandsfuncties
Karakter Nederlands landschap verandert door boeren zonder opvolgers – foodlog
