De beschouwing, die emeritus-hoogleraar Dieter Hammer in de Melkweg in Amsterdam gaf over artificiële intelligentie (AI) en robotica, bevatte stevige eye-openers. De belangrijkste hiervan is dat AI geprogrammeerde patronen blijft herhalen. Het beste dat AI kan produceren is verbetering van het al bestaande. Als voorbeeld gaf Hammer de volgorde van G2, G3, G4, G5, G6 enzovoort.
Het lijkt een open deur die wordt ingetrapt. Het is echter een niet mis te verstane waarschuwing aan ons adres dat wij zelf geheel AI worden als wij het de leiding geven over onze levens. We zijn in feite al een eind op weg. Hammer liet met duidelijke voorbeelden zien hoe wij ons aanpassen bij het dictaat van de algoritmes. Ons taalgebruik, ons denken en ons handelen komen meer en meer in het verlengde ervan. Er zijn ook zotte voorbeelden zoals de computer die de politie belt met een melding van huiselijk geweld omdat het ruzieachtig taalgebruik en hard spreken registreert.
Hammer noemt als een van de gevaren van AI de algoritmes. Bijvoorbeeld die van Google, Facebook en Microsoft. Ze zijn niet transparant. De Facebook gebruiker weet niet welke algoritmes op hem of haar worden losgelaten en evenmin met welke bedoeling. Logisch dat we het massaal gaan wantrouwen en tegelijkertijd berusten in dat het nu eenmaal zo is en dat het ons toch ook mogelijkheden verschaft. Het ernstigst is dat de bedenkers van die algoritmes zelf ook niet weten wat ze doen. Het lijkt veel op het verhaal van de tovenaarsleerling van Goethe.
De menselijke geest, die zich via intuïtie en intelligentie uit in het bewustzijn is de sleutel die wij Mensen hebben om de gevolgen van het werk van de tovenaarsleerlingen teniet te doen. Zoals de tovenaar na zijn terugkeer de chaos die de leerling heeft veroorzaakt weghaalt. De belangrijke boodschap van Hammer is dat Bewustzijn meester moet zijn over artificiële intelligentie.
Als ik kijk naar de huidige realiteit dan concludeer ik dat er een enorme uitdaging voor ons ligt. Het schort bij ons allen aan het vermogen om waar te nemen zonder vooringenomenheid, zelfstandig te denken en een werkelijke eigen mening te vormen. Uit de vragen aan Hammer na de lezing bleek ook eens te meer dat de maatschappij er niet op is gericht om de ontwikkeling van die eigenschappen te bevorderen.
Patronen blijven herhalen en technologie alleen gebruiken om het bestaande technisch te verbeteren. De geldwereld is daar een sprekend voorbeeld van. De patronen van opgang en neergang blijven zich eindeloos herhalen. Steeds weer leidend tot kleine en grote crisissen. Er wordt niets geleerd van die crisissen omdat het enige dat kan worden bedacht is hetzelfde ‘beter’ te doen. Meer regels, meer voorschriften, grotere buffers, minder risico nemen.
Dit proces wordt versterkt doorgevoerd nadat de geldwereld AI en algoritmes heeft ontdekt. Deze moeten ertoe bijdragen dat alles binnen de grenzen van wat aan risico’s aanvaardbaar is blijft bewegen. Er wordt door de bestuurders van de geldwereld echter vergeten of niet bedacht dat het hun eigen materialistische mensbeeld is die ertoe bijdraagt dat hun product ‘geld’ nooit zal bijdragen aan een menswaardige samenleving, waarin ruimte is voor welzijn bij allen.
Hammer heeft het evenals ik in ‘Geld in de Bijrol’ over een noodzakelijke paradigma verschuiving. Hij refereert daarbij aan de woorden van Einstein dat problemen niet kunnen worden opgelost met de denkwijze die ze heeft veroorzaakt. Ik ga verder dan alleen de denkwijze. De ultieme uitdaging die voor ons ligt is een paradigmaverschuiving van ‘onbewust-zijn’ naar bewust-zijn. We moeten onze eigen oorspronkelijkheid zien terug te winnen. Verandering in bewuste houding naar geld en waarde is hierbij een heel belangrijke stap. Dit is het kernthema van mijn e-publicatie ‘Eilandeconomie, een metafoor’.
© Ad Broere, auteur en econoom
