Stap voor een keer uit Google’s filter-bubble, op zoek naar het andere zoeken.
Google dringt steeds verder ons leven binnen en ontsnappen lijkt haast onmogelijk. Toch bestaan er voor veel Google-producten goede alternatieven, maar voor Google’s core-business, zoeken, zijn deze lastig te vinden.
Eigenlijk is zoekmachineland helemaal niet opwindend. Google heeft al jaren een zoekmonopolie. Concurrenten zijn er wel, maar die bezetten maar een niche in de zoekmarkt. Toch zijn er voldoende redenen om Google de rug toe te keren. Denk hierbij aan de NSA-onthullingen van Edward Snowden, waarin Google niet zonder schone handen blijft. En dat voor een bedrijf dat ooit de slogan ‘Don’t be evil’ voerde.
Het is echter overkill om het hier opnieuw over de misstappen van Google te gaan hebben. Laten we voor de verandering in de keuken van de alternatieve zoekmachine kijken. Want ondanks dat het gros ervan bij lange na niet in de buurt komt van het predicaat Google-concurrent, zijn er duidelijk pogingen om de Google-monopolie te breken.
Er zijn meerdere soorten alternatieve zoekmachines. Die kan je op meerdere manieren indelen. Op oud of nieuw. Commercieel of non-profit. Wel of niet open-source. Privacyvriendelijk of juist niet. Gebruik makend van hun eigen zoektechniek of die meerdere zoekmachines combineren.
Hieronder een selectie uit de gevestigde, opkomende en opvallende zoekmachines. We richten ons alleen op algemene zoeksites die goed bruikbaar zijn in Nederland. Om te vergelijken gebruiken we de zoektermen ‘computerworld webwereld idg nederland’.
We beginnen op de volgende pagina met de gevestigde namen Bing, Yahoo en Yandex. Daarna brengen we de noemenswaardige nieuwe alternatieven DuckDuckGo, Ixsearch (incl. Startpage) en Blekko. Gevolgd door de voor veel mensen onbekende, maar opmerkelijk nieuwe alternatieven Blippex, Faroo en YaCy.
Bing
De grootste Google-concurrent, als je daarvan kan spreken, is zonder twijfel Bing van Microsoft. Veel verschil tussen de resultaten van beide grootmachten is er niet. Ook de privacy-voorwaarden zijn niet bijster verschillend, en Google en Microsoft waren ook allebei prominent aanwezig in Snowdens NSA-onthullingen.
Bing verrast ons wel. Het is dan wel van Microsoft, maar tijden zijn veranderd en Google heeft al jaren geleden de gewraakte businessstrategie van Microsoft overgenomen. Bing heeft ook goed naar Google gekeken. Alleen is er één functie die Google wel heeft, maar Bing en de meeste andere zoekmachines niet; zoeken binnen een bepaalde periode.
Eigen zoekmachine: ja
Privacy-vriendelijk: nee
Commercieel: ja
Open-source: nee
Yahoo
Ooit was Yahoo groot, groter dan Google, maar Yahoo is een diehard en heeft al meerdere keren zijn achterliggende zoektechniek gewijzigd. Tegenwoordig maakt het hiervoor gebruik van Bing. Het is goed van de website af te lezen dat ‘zoeken’ niet meer de core-business van het bedrijf is. Blinken Google en Bing uit in eenvoud, Yahoo laat geen pixel onbenut om hun andere diensten te promoten. Gelukkig is de pagina met zoekresultaten een stuk rustiger.
Omdat Yahoo gebruik maakt van Bing als zoekleverancier verwacht je weinig verschil in de zoekresultaten. Toch wist Yahoo ons te verrassen met enkele verschillen, vooral in de volgorde van resultaten en bij het zoeken naar afbeeldingen. Door de drukke en beetje oubollige interface van Yahoo prefereren we toch Bing. Yahoo is alleen interessant wanneer je een fervent gebruiker bent van zijn diensten.
Eigen zoekmachine: nee, maakt gebruik van Bing
Privacy-vriendelijk: nee
Commercieel: ja
Open-source: nee
Yandex.com
Yandex.com is een rijzende ster. De Russische zoekmachine is als Yandex.ru al jaren de meest bezochte website van Rusland en is momenteel bezig met een opmars buiten Rusland. Yandex.com is nog niet in het Nederlands, maar voor de meeste onder ons moet Engels geen probleem zijn.
Helaas vallen de zoekresultaten een beetje tegen, althans in kwantiteit. Bing en Google hebben respectievelijk 105.000 en 550.000 resultaten. Nu zegt dat niet zoveel, omdat resultaten samengevoegd kunnen worden. Yandex komt echter niet verder dan 181. Nu is dat geen probleem wanneer je een algemene zoekopdracht uitvoert, want wie gaat nu honderdduizenden resultaten langs. En inderdaad, die van Yandex zijn net zo goed bruikbaar als die van Bing en Google. Waar Yandex echter niet goed op scoort zijn de meer specifieke en actuele zoekvragen. Je merkt dat Yandex.com nog geen omvangrijke zoekindex heeft, vooral wat Nederlandse inhoud betreft.
Eigen zoekmachine: ja
Privacy-vriendelijk: nee
Commercieel: ja
Open-source: nee
Noemenswaardige nieuwe alternatieven
Deze categorie valt in twee groepen uiteen; privacy-vriendelijk of niet. Vooral na de onthullingen over de afluisterpraktijken van de NSA, zijn de privacy-minnende zoekmachines in opmars. We zullen de populairste en meest belovende eruit pikken.
DuckDuckGo
Volgens DuckDuckGo zelf is dit de populairste alternatieve privacy-vriendelijke zoekmachine van dit moment. Naast dat ze beweren geen gegevens op te slaan, garanderen ze ook een filter-bubble-vrije zoekervaring.
Het Amerikaanse DuckDuckGo heeft een eigen zoekrobot, maar vaak zal je die niet in het wild tegenkomen. Het maakt namelijk voor een groot deel gebruik van databases en andere zoekbronnen, zoals Bing en Yandex. Met die laatste werken ze sinds kort samen.
De zoeksite is vooral populair in de open-source-wereld. Enkele Linux-distributies hebben het als standaard zoekmachine ingesteld. DuckDuckGo geeft erg goede resultaten, maar Google en ook Bing geven recentere resultaten. De interface van DuckDuckGo komt ons een tikje oubollig over en mag wel wat strakker.
De alternatieve zoeksite heeft zogenaamde !bang-woorden. Hiermee kan je via DuckDuckGo anoniem op andere sites zoeken, zoals op Google met ‘!g zoekterm’. Deze !bang-woorden zijn echter lastig te vinden en is meer een speeltje voor de power-user.
Eigen zoekmachine: deels, maakt ook gebruik van Bing, Yandex e.a.
Privacy-vriendelijk: ja
Commercieel: ja
Open-source: deels
Ixquick/Startpage
Het Nederlands-Amerikaanse Ixquick kent een lange geschiedenis. Sinds 2006, en vooral sinds 2009, kan je via deze website op een privacy-vriendelijke manier in meerdere zoekmachines tegelijkertijd zoeken. Wat dat betreft liep deze site voorop. Ook bieden ze al een tijd een proxy aan, waarmee mensen anoniem het gevonden zoekresultaat kunnen bezoeken.
De zoekresultaten vallen ook niet tegen. Ook al zegt het niet alles, onze vergelijkende zoekterm levert een kleine 50.000 resultaten op. Helaas houden hier de positieve ervaringen met Ixquick op. We waren in eerste instantie heel erg blij met de optie om binnen bepaalde periodes te zoeken, zoals alleen Google kan. Het werkte echter niet met onze zoektermen. Het lijkt er op dat alleen een beperkte set webpagina’s in aanmerking komt voor deze functie. Jammer, want dat was het enige waar Ixquick zich met DuckDuckGo kon onderscheiden.
Ixquick heeft ook een dochtersite; StartPage. Deze site werkt hetzelfde als Ixquick en ziet er hetzelfde uit, maar geeft alleen anonieme resultaten van Google weer. Daarentegen gebruikt Ixquick juist geen resultaten van Google. StartPage geeft veel betere zoekresultaten dan Ixquick en het zoeken binnen bepaalde periodes werkt zoals we verwachten. Kan het misschien zo zijn dat Ixquick wordt verwaarloosd ten voordele van StartPage?
Het uiterlijk van Ixquick en StartPage zijn de afgelopen jaren niet met hun tijd meegegaan. Het lijkt er op dat Ixquick de sites de laatste jaren heeft verwaarloosd. Een andere ergernis is dat er net te veel reclame boven de eigenlijke zoekresultaten staat.
Eigen zoekmachine: nee
Privacy-vriendelijk: ja
Commercieel: ja
Open-source: nee
Blekko
Van de populaire alternatieven bekoort Blekko ons het meest. Niet om de zoekmachine zo privacy-vriendelijk is, daarover later meer, maar over de resultaten en de verfrissende zoekinterface. Het voelt eigenlijk aan als het Google van tien jaar geleden.
Het bijzondere aan Blekko is dat zijn accurate zoekindex handmatig wordt verbeterd door een leger aan vrijwilligers. Daarom kan je Blekko ook wel als de Wikipedia onder de zoekmachines bestempelen. Niet helemaal vreemd, omdat een van de oprichters ook aan de wieg stond van het Open Directory Project, een gelijksoortig vrijwilligersproject. Mensen kunnen gebruik maken van zogenaamde slashtags, waarmee ze alleen binnen bepaalde categorieën op door de vrijwilligers goedgekeurde websites kunnen zoeken.
Na deze mooie woorden, de kleine lettertjes. Blekko bewaart namelijk wel gegevens van zijn klanten, maar naar eigen zeggen voor maar 48 uur. Althans, op Blekko zelf, want dankzij de openheid van Blekko weten we wel dat het IP-adressen en zoekgedrag doorgeeft aan advertentiebedrijven. Blekko biedt overigens wel een opt-out aan. Zelfs zonder ingelogd te zijn, kunnen mensen aangeven niet gevolgd te willen worden en geen advertenties te willen ontvangen.
Eigen zoekmachine: ja
Privacy-vriendelijk: deels
Commercieel: ja
Open-source: nee
Opmerkelijke nieuwe alternatieven
Blippex
Dit zoekalternatief gooit het over een compleet andere boeg. In plaats van zoekrobots het web af te laten speuren of afhankelijk te zijn van andermans zoekmachine, volgt Blippex jouw surfgedrag. Dit klinkt op het eerste gehoor niet echt privacy-vriendelijk, maar de makers van Blippex zeggen hiervoor een oplossing te hebben bedacht. Gelukkig is het project open-source waardoor iedereen (in theorie) kan controleren of de beweringen van de Blippex-makers kloppen.
Nadat een browser-extensie in Chrome of Firefox is geïnstalleerd wordt het surfgedrag volledig geanonimiseerd. Deze info wordt dan niet naar een centrale server gestuurd, maar met een peer-to-peer-techniek naar andere Blippex-gebruikers. Uiteindelijk komt de vergaarde anonieme data op de Blippex-servers terecht, waar het voor de zoekmachine wordt gebruikt.
Blippex indexeert niet alleen webpagina’s die mensen bezoeken, maar houdt ook bij hoe lang mensen er verblijven. Dit wordt gebruikt voor de zogenaamde DwellRank; Blippex’ alternatief voor PageRank. Blippex-gebruikers kunnen tijdens het zoeken de gevoeligheid van de DwellRank aanpassen.
Het open-source zoekalternatief klinkt veelbelovend en we werken graag mee aan dit sympathieke initiatief. De zoekresultaten zijn echter nog erg matig. Wat hoogstwaarschijnlijk komt omdat nog maar weinig mensen Blippex kennen en de moeite hebben genomen de extensie te installeren.
Eigen zoekmachine: ja
Privacy-vriendelijk: ja
Commercieel: nee
Open-source: ja
Faroo
Een andere peer-to-peer-zoekmachine is Faroo. Deze is niet helemaal te vergelijken met Blippex. Zo maakt het geen gebruik van een browser-extensie, maar van aparte software die alleen voor Windows beschikbaar is. In tegenstelling tot Blippex geloven de ontwikkelaars ook niet helemaal in open-source. Er is maar een klein deel open-source. Hierdoor is het (in theorie) niet na te gaan of de privacy inderdaad wordt gewaarborgd zoals ons wordt voorgehouden.
De zoekresultaten zijn wel beter dan die van Blippex. Wat waarschijnlijk te maken heeft met het feit dat Faroo al langer bestaat. Een ander voordeel ten opzichte van Blippex is de nieuwszoekfunctie.
Eigen zoekmachine: ja
Privacy-vriendelijk: ja
Commercieel: nee
Open-source: nee
YaCy
Een ander opmerkelijk project is YaCy. Ook een decentraal peer-to-peer-zoeksysteem, zonder centrale server, maar veel geavanceerder. YaCy is open-source en richt zich niet op de gewone gebruiker, maar door zijn uitgebreide functionaliteit en gebruik van Java, op experts. YaCy indexeert niet zoals Blippex en Faroo door gebruikers bezochte webpagina’s, maar fungeert als een echte zoekrobot.
Het springt via weblinks, net als die van Google en Bing, van de ene naar de andere webpagina. Beheerders van een YaCy-installatie kunnen wel aangeven waarvandaan er wordt begonnen met zoeken en indexeren, en hoe diep er wordt gegraven. Tevens kunnen YaCy-beheerders aangeven of ze wel of niet andere YaCy-peers helpen zoeken en indexeren.
In tegenstelling tot Blippex en Faroo is er geen centrale zoeksite. Elke YaCy-installatie fungeert als zoekrobot en als zoeksite. De zoekresultaten zijn echter niet helemaal hetzelfde op die verschillende YaCy-sites. Het resultaat is afhankelijk van de grootte en inhoud van de lokale index en die van andere peers in de buurt. Waardoor het uitmaakt waar de YaCy-server zich fysiek bevind.
Goede, maar moeilijk te vinden resultaten komen met een flinke vertraging binnen, wanneer de minder goede er al lang staan. Een zoekopdracht is ook nooit klaar. Er kan altijd nog wat binnen komen. Ook de volgorde van de resultaten laten wel eens de wensen over. Vaak staan er losse pagina’s, in plaats van een meestal geprefereerde homepage.
Gelukkig heeft de website van het YaCy-project een eigen openbare zoekclient. Deze staat echter in Duitsland, wat je ook aan de resultaten merkt. Als je met YaCy aan de slag gaat, adviseren wij om het zelf te installeren. Net als bij Blippex en Faroo geldt echter ook hier dat deze zoekmachine zijn nut pas bewijst wanneer heel veel mensen het gebruiken.
Het nadeel van YaCy is dat het alleen interessant is voor experts. En ook voor experts kan het wel eens nadelen hebben, omdat het veel geheugen en bandbreedte vereist. Voordeel is wel dat er grote websites in één keer geïndexeerd kunnen worden. Het zou mooi zijn als de techniek en de zoekindex van Blippex en YaCy gecombineerd worden.
Eigen zoekmachine: ja
Privacy-vriendelijk: ja
Commercieel: nee
Open-source: ja
Tot slot brengen we op de laatste pagina een ode aan zoekmachines die dit overzicht niet gehaald hebben (maar hiermee uiteindelijk toch weer wel).
Dit overzicht is onmogelijk compleet te maken. Als je zelf met nog meer alternatieve zoekmachines wil stoeien, dan kan dat. Je hoeft je daarvoor niet te beperken tot nieuwe websites. Sommige fossielen uit de begindagen van het internet, zoals Excite, Lycos en AOL bestaan nog steeds. Of bezoek wat minder oude alternatieven zoals het onlangs open-source geworden GigaBlast of de Duitse privacy-vriendelijke meta-zoekmachine MetaGer.
Het zijn vooral die meta-zoekmachines die ontelbaar zijn. Er uit springen Blackle, een op zwart gezette Google om energie te besparen, en Ecosia en GoodSearch, die voor elke zoekopdracht iets aan een goed doel doneren. Een Italiaans alternatief is Volunia. Deze tracht een sociaal aspect aan het zoeken toe te voegen. Het initiatief van Massimo Marchiori, die met zijn HyperSearch een belangrijke inspirator was voor Google’s PageRank, overtuigt ons echter niet.
Tot slot hebben we nog Zeekly
Een vrij nieuwe speler die naast het gebruik van andere zoekmachines ook zijn eigen zoekrobot laat speuren. Zeekly positioneert zich expliciet als een privacy-minnende zoekdienst, maar de achterliggende techniek houden ze helaas geheim.
Jeroen van Riet Paap/Computerworld.nl
