Vanochtend lag ik te lezen in bed, dat doe ik wel vaker, lekker rustig altijd. Deze keer in een uitgave van The Optimist, nr. 180 van dit jaar.
Het ging over de Zuid-Afrikaanse filosoof en professor Mogobe Ramose en wat wij elkaar, te pas en te onpas, toeroepen; ”See you”, meestal bij een afscheid, maar de werkelijke, diepere, betekenis drong vanochtend pas tot me door!
Wat wij als afscheid gebruiken komt uit Ubuntu; dat is een geloof in een universeel verbond dat de gehele mensheid verbindt en het is geen afscheid, maar een begroeting met een diepere betekenis.
Volgens Mogobe Ramose begroet je met “Ik zie je”, niet alleen die ander, maar de hele gemeenschap, incluis de levenden en de doden. Een ontmoeting met iemand anders, of met elk andere levende identiteit, legt ons (volgens Ubuntu) de verplichting op om ‘goed’ te doen. Altijd! Niet af en toe, maar altijd!
Een betekenis die héél dichtbij de betekenis kwam, die het in de film ‘Avatar’ heeft, die ik samen met mijn kleinzoon het weekend daarvoor had zitten kijken. Daar werd die begroeting ook gebruikt.
Mijn kleinzoon was hier te logeren geweest en is een kereltje van 10, dat behoorlijk Nederlands praat.
Aangezien Noël in Duitsland woont en daar ook naar school gaat, is dat best bijzonder. Hij wilde graag naar een video kijken en ik liet hem er eentje uitzoeken. Hij koos voor Avatar en ik maakte bezwaar.
Ik heb hem uitgelegd dat zijn kinder-interpretatie van een Avatar-film anders was dan deze film en dat ik deze film zelf nog nooit helemaal had afgekeken, omdat de inhoud heftige gevoelens van machteloosheid en boosheid in mij los maakte. Het maakte geen verschil, hij wilde deze film toch graag zien.
Diezelfde reactie had ik ook bij twee andere films gehad; bij Schindler’s List en Ladri di Bicicilette.
Jaren terug ben ik bij die films, tijdens de pauze, met onmachtige gevoelens de bioscoop uitgelopen.
Afgelopen weekend heb ik, samen met mijn kleinzoon, de film ‘Avatar’ voor ’t eerst helemaal gezien.
Die ging over de kolonisatie van de (fictieve) planeet Pandora, door mensen in de toekomst en leek erg op het voorbeeld, van Ramose, waarover ik nu zat te lezen vanuit de geschiedenis. Over de instelling van de Europeanen toen ze, voor het eerst, voet zetten op Afrikaanse bodem.
Volgens Ramose keken ze, maar zagen ze de bewoners niet als mensen! De kolonisten waren doof en blind en hadden geen oren om te horen en geen ogen om te zien. In de Bijbel gebruikt Jezus ook die woorden.
Ramose omschrijft die kolonisten als ‘rationele’ mensen die hun kolonisatie als volgt omschreven;
”Toen wij vanuit Europa aankwamen, met onze boten in jullie land, lag ons land in onze boot. Toen we voor anker gingen hebben we ons land uit de boot gehaald en hier neergelegd. Waarom zouden we jullie moeten zien? We hebben dit land zelf meegenomen! Dit land dat wij hier hebben neergelegd, heeft God aan ons gegeven, Hij had het in onze boot gelegd.”
Dit verhaal uit de geschiedenis van Ramose, over Afrika, herhaalt zich in de film over ‘Pandora’.
Die film begint met imponerende beelden van grote ruimteschepen met begeleidende teksten in het Engels. Al meteen, aan het begin van de film, vroeg Noël waarom ze geen Duits spraken.
In Duitsland is het ‘normaal’ dat alles in het Duits nagesynchroniseerd wordt en hij was redelijk verbaasd dat ik niet ‘gewoon’ ergens een knopje had, dat ik om kon draaien om het Engels in Duits te veranderen. Hij verstaat, schrijft en spreekt Nederlands en Duits, maar nog geen Engels.
Toen dat omschakelen niet kon, vroeg hij of ik wilde ‘tolken’, want hij wilde de film wel graag zien!
Doordat ik constant moest vertalen van het Engels naar het Duits, beleefde ik de film heel anders.
Voor het eerst zag ik de film helemaal, zonder de drang om weg te lopen van mijn gevoel.
Het gevoel van verontwaardiging was nog wel erg sterk en die verontwaardiging voelde Noël ook. Daarover hebben we nog nagepraat; over hoe de mensen in die film naar de wereld en naar alles om zich heen en ook naar zichzelf keken. Hoe zie je de wereld als je er naar kijkt als iets ‘buiten’ jou?
Met een jongen van 10 bleek dat een vruchtbare bezigheid.
Na wat uitleg veroorzaakte hij kippenvel over mijn hele lijf, toen hij me plotseling indringend aankeek en mij interrumpeerde met de woorden: ”Opa, I see you!” en me daarna een dikke knuffel gaf.
10 jaar oud en hij had iets begrepen waar ik mijn hele leven van was weggelopen.
Peter Sattva
