De gevaren van zonnebrandcrème en de alternatieven

Al jaren waarschuwen medici en gerenommeerde gezondheidsorganisaties zoals het Kankerinstituut voor de gevaren van in de zon zitten, en zij raden aan om royaal zonnebrandcrème te gebruiken als je van de zon gaat genieten.

Langdurige blootstelling aan zonlicht kan inderdaad huidkanker veroorzaken, maar wat veel mensen niet weten is dat veel zonnebrandcrèmes stoffen bevatten die niet goed zijn voor ons lichaam en het risico op huidkanker juist verhogen. Wat kun je dan wél nog doen als je jezelf wil beschermen tegen de zon?

Hoe het komt dat je van in de zon zitten huidkanker kan krijgen

Zonlicht bestaat uit verschillende soorten elektromagnetische straling, waarvan sommige zichtbaar en anderen onzichtbaar zijn voor het menselijk oog. Het licht van de zon is grofweg onder te verdelen in zichtbaar, infrarood en ultraviolet licht.Het ultraviolet licht van de zon bestaat ook weer uit verschillende soorten die ieder een eigen golflengte hebben, en deze worden UVA, UVB en UVC genoemd.

UVC wordt grotendeels geabsorbeerd door de atmosfeer waardoor maar weinig van deze straling het aardoppervlak (en dus de mens) bereikt. UVB bereikt het aardoppervlak echter wel voor een groot deel en is daardoor de grootste veroorzaker van een verbrande huid als je te lang onbeschermd in de zon zit.Ook UVA kan makkelijker door de atmosfeer dringen maar is veel minder schadelijk (maar niet onschadelijk) voor de huid dan UVB en wordt bijvoorbeeld vaak gebruikt voor de behandeling van psoriasis.

De mens kan niet zonder zonlicht, omdat het lichaam de zon nodig heeft om vitamine D aan te maken. Vitamine D versterkt het immuunsysteem en beschermt ons tegen hart- en vaatziekten, zwakke botten, multiple sclerosis, depressies en sommige vormen van kanker. Toch kan zonlicht ook gevaarlijk zijn, want als je te lang onbeschermd gaat zonnen raakt je huid verbrand.

In feite is dit niet meer dan een ontstekingsreactie van de huid omdat het een overdosis aan UV-stralen heeft gekregen. De huid ziet er in dat geval rood uit en voelt warm aan, en als je een door de zon verbrande huid aanraakt kan dat erg pijnlijk zijn. Een milde huidverbranding geneest binnen een paar dagen, maar mensen met een ernstig verbrande huid kunnen er heel ziek van worden.

Al lijkt een zonverbrande huid iets tijdelijks en wordt een mooi gebruinde huid zelfs als gezond gezien, toch is er zowel bij een door de zon verbrande als bij een gebruinde huid sprake van directe DNA schade, en deze schade kan op de lange termijn ernstige gevolgen hebben. Als het DNA in de huidcellen is beschadigd worden dode cellen vervangen door nieuwe cellen.

Meestal gaat dit proces goed en is er niets aan de hand. Echter, in sommige gevallen is het lichaam niet goed in staat de schade te herstellen waardoor er tumoren ontstaan, zoals de goedaardige basaalcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom, die het gevolg zijn van directe DNA-schade, of de kwaadaardigere melanoom die het gevolg is van indirecte DNA-schade.

Veelvuldige blootstelling aan UV-straling is de belangrijkste oorzaak van huidtumoren. Gelukkig zijn de meest voorkomende vormen van huidkanker niet kwaadaardig, dat wil zeggen dat de kans op uitzaaiing heel gering is en de kans dat je hierdoor sterft vrijwel nihil. Toch is het zorgwekkend dat het aantal mensen dat plaveiselcelcarcinoom en basaalcelcarcinoom krijgt (de niet-kwaadaardige soorten huidkanker) de laatste decennia sterk is toegenomen.

Het aantal mannen en vrouwen bij wie basaalcarcinoom werd vastgesteld steeg tussen 1973 en 2003 met meer liefst 130%, en dit betrof niet alleen oudere mensen. Ook bij vrouwen jonger dan 40 jaar nam het aantal gevallen van basaalcarcinoom sterk toe en verdrievoudigde in de laatste 40 jaar (De Vries et al., 2004). Men vermoedt dat dit vooral komt doordat sinds de jaren ’70 een zongebruinde huid lange tijd zo populair was en de meeste mensen tegenwoordig meer in de buitenlucht recreëren. Behalve dat veelvuldige blootstelling aan zonlicht het risico op huidkanker vergroot is het ook een van de belangrijkste veroorzakers van een versnelde veroudering van de huid.

Waarom zijn zonnebrandcrèmes meestal niet zo veilig?
In het algemeen wordt gedacht dat huidkanker kan worden voorkomen door zonnebrandcrème te gebruiken, maar aan de hand van talloze wetenschappelijke onderzoeken is vastgesteld dat dit niet altijd het geval is.

Zonnebrandcrèmes zorgen ervoor dat UV stralen je huid niet kunnen beschadigen waardoor het risico op de niet-kwaadaardige kankersoorten basaalcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom sterk wordt verkleind. Echter, als de UV-beschermende stoffen die in zonnebrandcrème zitten geabsorbeerd worden door de huid neemt het aantal vrije radicalen in het lichaam toe, en die vrije radicalen verhogen het risico op de meest kwaadaardige vorm van huidkanker: melanomen.

De kans dat je deze vorm van huidkanker krijgt is erg klein, maar dit type kanker is wel verantwoordelijk voor 75% van alle sterfgevallen gerelateerd aan huidkanker (o.a. Westerdahl et al., 2000; Garland et al., 1992; Doré et al., 1995; Weinstock et al., 1999, Vainio et al., 2000).

Er zijn een aantal stoffen die vaak in zonnebrandcrèmes zitten en die kunnen leiden tot huidkanker of andere toxische reacties en disbalansen in het lichaam. Je doet er daarom goed aan zonnebrandcrèmes met een of meer van de volgende ingrediënten te mijden:

• Octinoxate (octylmethoxycinnamaat): wordt veel gebruikt in zonnebrandcrèmes omdat het weinig allergische reacties geeft, ook in combinatie met zonlicht. Aan de hand van dierproeven is echter aangetoond dat deze stof de oestrogeenbalans, schildklierfunctie en signaalfunctie in de hersenen kan verstoren. Bij blootstelling aan zonlicht zorgt dit ingrediënt voor een sterke toename van vrije radicalen, die op hun beurt het risico op kanker vergroten.
• Oxybenzone (benzofenon-3): wordt veel in verband gebracht met allergische reacties als gevolg van blootstelling aan zonlicht (fotoallergische reacties) en wordt in zeer grote mate door het lichaam geabsorbeerd. Zorgt bij blootstelling aan zonlicht voor een sterke toename van vrije radicalen welke leiden tot DNA-beschadiging en kanker, en kan leiden tot een verstoring van de hormoonbalans. De disbalans in de hormonen kan leiden tot endometriose.
• Octisalaat: absorbeert in geringe mate UVB en is op zichzelf niet schadelijk, maar het versterkt de absorptie van andere ingrediënten die wel kunnen leiden tot huidkanker.
• Avobenzone (Parsol 1789): absorbeert UVA maar is een instabiele stof die makkelijk kan worden afgebroken door zonlicht. De onbekende chemicaliën die vervolgens vrijkomen kunnen schadelijk zijn, met name in combinatie met de stof Octonoxate (zie eerder in deze lijst)
• Octocrylene: produceert zuurstofradicalen wanneer het blootgesteld wordt aan UV-licht, en deze kunnen leiden tot DNA-beschadiging en kanker
• Homosalate: vormt toxische metabolieten, kan de hormoonbalans licht verstoren en kan het binnendringen van bepaalde giftige stoffen in het lichaam bevorderen
• Ensulizole (Phenylbenzimidazole sulfonzuur): een UVB-beschermer die vrije radicalen produceert wanneer het wordt blootgesteld aan zonlicht, en dit leidt tot DNA-beschadiging en kanker.
• Gemicroniseerde  of Nano Zinkoxide en Nano Titaniumdioxide: wordt tegenwoordig veel gebruikt in zonnebrandcrème omdat het een grotere bescherming tegen de zon biedt dan grotere deeltjes zink. Echter, er is nog maar weinig bekend over mogelijke gezondheidseffecten van nanodeeltjes. Ze worden niet door de huid geabsorbeerd en lijken dus geen risico voor de gezondheid te zijn, toch wordt aanbevolen om de stof niet in te ademen via bv. zonnesprays.
• Padimaat O (Octyl Dimethyl PABA / PABA Ester): een afgeleide van het inmiddels verboden ingrediënt PABA die het vrijkomen van vrije radicalen stimuleert, het DNA beschadigt en daarmee het risico op kanker vergroot, de oestrogeenbalans verstoort en allergische reacties kan veroorzaken
• Menthyl anthranilaat: kan bij blootstelling aan zonlicht mogelijk schadelijke zuurstofradicalen produceren die leiden tot DNA-beschadiging en kanker.
• Sulisobenzone (benzofenon-4): kan huid-en oogirritaties veroorzaken. Wordt zelf niet geabsorbeerd door de huid maar kan de absorptie van andere stoffen bevorderen.

Hoe kan ik mijzelf het beste tegen de zon beschermen?

De beste bescherming tegen de zon is niet in de zon gaan zitten of voldoende kleding en een hoedje te dragen. Toch is het belangrijk dat je lichaam vitamine D uit zonlicht kan maken, dus het is erg aan te bevelen om dagelijks in de ochtend of namiddag als de zon schijnt korte periodes in de zon te zitten (maximaal 5 tot 10 minuten per dag, afhankelijk van je huidtype).

Daarnaast kun je jouw huid op een natuurlijke manier te verzorgen en beschermen tegen de nadelige effecten van zonlicht. Een goede zonnebrandcrème, die voornamelijk te koop is in natuurvoeding winkels kan onder andere de volgende ingrediënten bevatten:

• Antioxidanten: beschermen tegen de schadelijke effecten van vrije radicalen die vrijkomen bij blootstelling aan zonlicht en DNA-beschadiging en kanker kunnen veroorzaken
• Aloë vera: beschermt de huid niet tegen UV-stralen, maar is erg voedend en herstellend voor de huid.
• Zinkoxide: beschermt zeer krachtig tegen zowel UVA als UVB straling en wordt daarom ook wel een breedspectrum beschermer genoemd. Verder veroorzaakt deze stof slechts bij heel weinig mensen een allergische reactie en het wordt vrijwel niet geabsorbeerd door het lichaam. Ook heeft zinkoxide antibacteriële eigenschappen en kan daarmee goed helpen ter ondersteuning bij de behandeling van acné.
• Titanium dioxide: beschermt zeer goed tegen UVB maar niet tegen UVA. Mensen met een gevoelige huid kunnen allergisch zijn voor deze stof, dus probeer altijd eerst een klein beetje uit op je arm om te kijken hoe je lichaam erop reageert.
• Vitamine A en E: beiden een antioxidant die de veroudering van de huid vertragen. Let er wel op dat de gebruikte vitamine A geen Retinyl Palmitaat is, want deze verhoogt juist het risico op huidkanker
• MSM (methylsulfonylmethane): beschermt niet tegen de effecten van zonlicht maar is zeer voedend voor huid, haren en nagels. Ook versterkt het je immuunsysteem en kan het de symptomen van allergieën verlichten.

Verder kun je jezelf ook van binnenuit tegen de zon beschermen, door voldoende antioxidanten en omega-3 vetzuren binnen te krijgen via je voeding. Als je voldoende antioxidantrijke voeding eet verbrand je huid minder snel en als je lichaam voldoende omega-3 bevat verlaag je het risico op huidkanker. Antioxidanten zitten bijvoorbeeld in groente, fruit, kokosolie, thee, rauwe cacao en eieren. Omega-3 vind je veel terug in vis,lijnzaad, bonen en walnoten.

In de zon zitten is essentieel voor een goede gezondheid, maar te langdurig blootgesteld worden aan zonlicht is nooit goed. Mocht je langer dan 5 tot 10 minuten in de zon willen zitten, gebruik dan altijd zonnebrandcrèmes die je huid op een natuurlijke manier voeden en op een gezonde wijze beschermen tegen de schadelijke effecten van zonlicht. Geniet van de zon en eet daarbij gezond én smakelijk!